W użytku domowym, wybór odpowiedniego rodzaju wiertła jest często pomijany – tymi samymi wiertłami wierci się dziurę w ścianie na haczyk do obrazu, czy otwór w drewnianej szafce. Jednak w zastosowaniach profesjonalnych, wybór odpowiedniego rodzaju wiertła jest kluczowy dla efektywności pracy, a także optymalnego wykorzystania narzędzia. Wiertła można podzielić na kilka sposobów. Dwie kategorie, wedle których w najprostszy sposób można podzielić wiertła to na ich przeznaczenie, czyli w jakim materiale można nimi wiercić oraz konstrukcję, czyli jakiego rodzaju otwory można nimi wykonać. Przyjrzyjmy się bliżej rodzajom wierteł i ich doborowi do konkretnego typu pracy.
Podział wierteł ze względu na przeznaczenie
Najbardziej podstawowym kryterium podziału wierteł, jest ich przeznaczenie. Trzy najczęściej spotykane rodzaje to wiertła do betonu, wiertła do metalu oraz wiertła do drewna. Różnią się przede wszystkim materiałem, z którego są wykonane. Poniżej krótka charakterystyka każdego z typów:
1.Wiertła do betonu
Nazwa sugeruje, że tym rodzajem wierteł można wykonywać otwory tylko w betonie. W praktyce jednak, jest to kategoria o wiele szersza. Pozwala bowiem na obróbkę również kamienia, cegły, muru, czy innych materiałów mineralnych. W tej kategorii, znajdują się również wiertła do gresu, płytek, czy glazury. Takie przeznaczenie wymaga specjalnego surowca, z którego wykonane jest wiertło – musi być przede wszystkim odpowiednio twarde. Najpopularniejszymi wiertłami do betonu są, tak zwane, wiertła widiowe. Widia to pospolita nazwa węglików spiekanych.
Jest to materiał, który powstaje z węglików metali (na przykład wolframu, tytanu i innych), sprasowywanych w wysokiej temperaturze i wysokim ciśnieniu. Dzięki temu, wiertło do betonu zyskuje odpowiednią twardość, a także zachowuje swoje właściwości, nawet w temperaturze przekraczającej 800 stopni Celsjusza. Wiertła widiowe mają porównywalną twardość z wiertłami diamentowymi, którymi również można wiercić w betonie. Różnica jest taka, że wiertła widiowe najczęściej można używać z wiertarkami udarowymi, a wiertła diamentowe z urządzeniami bez mechanizmu udarowego.
2.Wiertła do metalu
Wiertła do metalu wykonane są z różnych stopów metali, których twardość należy dostosować do materiału, który się obrabia. Najpowszechniejsze wiertła do metalu wykonane są ze stali niskowęglowej. Są one najtańsze, dlatego też są najczęściej wykorzystywane w użytku domowym, jednocześnie są najmniej trwałe – szybko się tępią i tracą swoje właściwości. Twardsze są wiertła ze stali wysokowęglowej, jednak również one, przy wysokiej temperaturze pracy, tracą swoją ostrość.
O wiele lepsze właściwości wykazują wiertła hss (high speed steel lub po polsku – ze stali szybkotnącej). Jest to materiał, który wykorzystuje się do produkcji wielu rodzajów narzędzi. Oprócz wierteł są to także noże tokarskie czy frezy. Pod względem chemicznym, jest to mieszanina różnych metali, które – w zależności od proporcji – oferują różne właściwości. Ze względu na wysoką cenę stali szybkotnącej, w niektórych narzędziach wykonana z niej jest tylko część robocza. Wiertła hss są nie tylko trwałe, ale zachowują swoje właściwości i kształt, nawet przy pracy w ekstremalnie wysokich temperaturach – rzędu kilkuset stopni Celsjusza. Czasem można spotkać się też z tak zwanymi wiertłami kobaltowymi. Są to tak naprawdę wiertła hss z większą domieszką kobaltu. Zapewnia im to najwyższą twardość – są to wiertła, którymi można wykonywać otwory nawet w stali nierdzewnej.
3.Wiertła do drewna
Drewno jest najbardziej miękkim z opisywanych tu materiałów, ale wcale nie oznacza to, że do wiercenia otworów w drewnie można używać dowolnych wierteł. O ile nawet zwykła stal niskowęglowa z powodzeniem poradzi sobie z obróbką drewna, o tyle – jeśli nie wybrało się odpowiedniego wiertła – ucierpieć może precyzja pracy.
Wiertło do drewna, powinno mieć bowiem inną geometrię od wiertła do metalu. Powinno być też wyposażone w, tak zwane, ostrze centrujące, które zapewnia, że wiertło nie ucieka na boki i nawet jeśli trafi się na sęk lub inne zgrubienie, nie wpłynie to na kształt otworu, a wewnątrz nie pojawią się zadziory lub niepotrzebne wgłębienia. W związku z tym, że drewno jest miękkim surowcem, wiertła do drewna dają szereg możliwości obróbki tego materiału – to uzależnione jest od typu wiertła.
Podział wierteł ze względu na konstrukcję
W swojej ogólnej zasadzie działania, wszystkie wiertła służą do wykonywania otworów. Jednak ze względu na swoją konstrukcję, niektóre z nich pozwalają wykonywać otwory o różnej średnicy, a także przeznaczone są do pracy z różnego rodzaju materiałem. Poniżej, można znaleźć najpowszechniejsze rodzaje wierteł:
1.Wiertła kręte
Najpowszechniejszy typ wierteł, których konstrukcja nie zmieniła się w zasadzie od momentu wynalezienia w XIX wieku. Wiertła kręte to dwa skręcone ze sobą zwoje metalu – wzdłuż ich powierzchni biegną dwa rowki, którymi z wnętrza otworu odprowadzane są wióry. Otwór wykonany wiertłem krętym może mieć mniej niż milimetr średnicy – tak precyzyjne otwory najczęściej wykonuje się w metalu. Z drugiej strony, wiertła kręte do wiercenia w betonie czy kamieniu mogą mieć tworzyć otwory o średnicy nawet kilkudziesięciu milimetrów.
2.Wiertła koronowe
Wiertła koronowe (nazywa się je również wiertłami trepanacyjnymi) pozwalają wycinać otwory o dużej średnicy. Jednak ich zasada działania jest trochę inna, niż wierteł omawianych wcześniej. Same bowiem nie wywiercają otworu, a wycinają okrąg o jego średnicy, aż do przebicia się na drugą stronę materiału. Wówczas można wyjąc walec z otworu. Wierteł koronowych najczęściej używa się do wycinania otworów w metalu, w związku z tym wykonane są węglików spiekanych. Jeśli używa się ich do wycinania otworów w drewnie, wystarczy, że wykonane są ze stali.
3.Wiertła piórkowe
Wiertła piórkowe lub inaczej wiertła płaskie, najczęściej służą do wycinania otworów w drewnie. Mają charakterystyczny kształt – są spłaszczone, a na samej końcówce umieszczone jest ostrze, wyznaczające środek okręgu, który się wycina. Ich charakterystyczna budowa sprawia, że trudno wycina się nimi otwory w twardszych materiałach. Warto jednak pamiętać, że na rynku dostępne są wiertła piórkowe, które służą do wycinania otworów w szkle, czy glazurze. Wiertła piórkowe często wykorzystywane są również do wykonywania bardzo precyzyjnych otworów i wgłębień w zegarmistrzostwie.
4.Wiertło spiralne (świder)
Wiertło spiralne, nazywane potocznie świdrem, jest przeznaczone do obróbki drewna. Pozornie jest podobne do wiertła krętego, ale w wiertłach spiralnych zastosowany jest tylko jeden zwój, a wzdłuż biegnie tylko jeden rowek – służy on do odprowadzania wiórów z otworu. Dzięki temu, że jest szeroki, praca z miękkim drewnem jest efektywniejsza. Świdry są używane również w ręcznych wiertarkach, a nie tylko elektrycznych.
5.Inne
Wśród innych wierteł, o których warto wspomnieć, jest na pewno wiertło lufowe (lub działowe) – do wiercenia głębokich otworów. Oprócz niego, kolejne wiertło tylko do drewna, czyli wiertło sękownicze, do wycinania sęków. Za rodzaj wiertła uznaje się też tak zwane nawiertaki (wiertła centrujące). Same nie wycinają, ale zaznaczają z dużą dokładnością miejsce, w którym powinien znajdować się środek otworu. Często wiertła dzielone są również ze względu na rodzaj mocowania (na przykład wiertła SDS – przeznaczone do wiercenia w betonie). To jednak nie wpływa na ich pracę, a jedynie pozwala dobrać wiertła do wiertarki, którą się posiada.
Wybór odpowiedniego wiertła podstawą efektywnej pracy
W zastosowaniu prywatnym, czy w domowym warsztacie rzadko przykłada się dużą wagę do wyboru odpowiedniego wiertła. Używa się ich bowiem rzadko, więc nawet zastosowanie narzędzia nieodpowiedniego do danego materiału, nie powoduje dużego dyskomfortu. Jeśli jednak wiertło jest narzędziem pracy (z ofertą wierteł dla profesjonalistów można zapoznać się pod tym linkiem: https://eshop.wurth.pl/Kategorie-produktow/Wierta-i-duta/31117501.cyid/3111.cgid/pl/PL/PLN/), jego wyboru nie można pozostawić przypadkowi. To kwestia wygody, efektywności pracy, ale również kosztów. Źle dobrane wiertła szybciej się niszczą lub wymagają częstszej konserwacji.
